Procesory (CPU)
Procesory (z ang. Central Processing Unit - w skrócie CPU) stanowią najważniejsze jednostki każdego komputera. Są to urządzenia cyfrowe, znajdujące się w gnieździe tzw. Socket lub też slot na płycie głównej, umieszczone pod wiatrakiem i radiatorem.
Procesor, zwany także jednostką centralną, pobiera dane z pamięci, które są następnie interpretowane i wykonywane jako rozkazy. Ciąg prostych rozkazów wyselekcjonowanych ze zbioru operacji podstawowych określa producent procesora (tzw. lista rozkazów procesora). Wyniki wszystkich działań podjętych przez procesor zapisywane są w pamięci- „rejestrze”.
Procesory tworzone są zazwyczaj jako układy scalone zamknięte w hermetycznej obudowie wraz ze złoconymi wyprowadzeniami. Sercem procesora jest monokryształ krzemu posiadający szereg warstw półprzewodnikowych naniesionych techniką fotolitografii. Sieci półprzewodnikowe składają się od kilku tysięcy do kilkuset tranzystorów, w zależności od zastosowania. Połączenia wykonuje się z metalu (np. miedź czy aluminium). W strukturze procesora wyróżniamy: zespół rejestrów do przechowywania danych oraz wyników; arytmometr, czyli jednostkę arytmetyczną do wykonywania operacji obliczeniowych z wykorzystaniem danych; układ sterujący czynnościami wykonywanymi przez program; inne układy usprawniające pracę procesora.
Ta jednostka centralna komputera zawiera mikroprocesor, zegar systemowy, pamięć, sterownik magistral, koprocesor arytmetyczny, układy wejścia/wyjścia, magistralę danych (DB), magistralę adresową (AB), magistralę sterującą (CB).
Procesory różnią się od siebie liczbą bitów przetwarzanych w jednym cyklu, inną architekturą (CISC lub RISC - o złożonej lub uproszczonej liście rozkazów) oraz częstotliwością taktowania zegara (podawaną w MHz), związaną z szybkością wykonywania rozkazów. Aby stworzyć efektywnie pracujący system mikroprocesorowy, każdy procesor musi współpracować z pamięcią (RAM i ROM) i układami wejścia/wyjścia (I/O).
Należy pamiętać o dobrym chłodzeniu procesorów. Im lepsze chłodzenie i sprawniejsza wentylacja komputera, tym lepsza wydajność procesora.
Pierwszy mikroprocesor (8-bitowy) zaprezentowała w 1972 roku firma INTEL. Układ scalony 8008 oraz jego następca-8080 otworzyły dla tej firmy rynek mikroprocesorów. W latach 1975–76 powstały procesory 16-bitowe. W 1985 roku rewolucją na rynku mikrokomputerów stał się procesor 32-bitowy 80386 przeznaczony do pracy w systemach wielozadaniowych oraz zaprojektowany dla dużej mocy obliczeniowej i pracy w wirtualnej przestrzeni adresowej. W kolejnych latach powstał procesor 80486. Od tego momentu procesor i kaprocesor są jednym układem scalonym. W 1993 roku Intel wprowadził nową serię procesorów- Pentium. Szyna zewnętrzna danych miała szerokość 64 bitów, zaś architektura była superskalna. Dziś mamy już procesory wielordzeniowe, jak np. Intel Core i7 czy seria Core 2 Duo [dane z początku 2012].
Zadaniem każdego procesora jest przetwarzanie informacji oraz nadzorowanie pracą wszystkich urządzeń komputera. Ilość tych operacji arytmetyczno-logicznych waha się od kilkuset do milionów na sekundę.
Ważnymi wytycznymi dotyczącymi zakupu procesora jest częstotliwość jego pracy, wpływająca bezpośrednio na moc obliczeniową systemu.